Osmanlı Madalya ve Nişanları

Osmanlı Devleti'nde üstün başarı göstermiş kişilere layık görülen madalya ve nişanlar bronz, gümüş, altın gibi madenler kullanılarak üretilirdi. Değerli taşlarla süslenen madalyalarda kullanılan madenin değeri ve cinsi, takdim edilen kişinin rütbesine göre belirlenirdi.

Osmanlı'da yuvarlak formda kullanılan nişanlar, madalyalardan sonra üretilmiştir. Nişanlardaki derece ve rütbe farklılığı ise şemselere göre ayırt edilirdi.

(*Şemse: bir çeşit süsleme.)

Madalya ve nişanlar genellikle idari personele, askeri ve mülki görevlerde bulunan kişilere verilse de zaman zaman halktan ve yabancı bazı üst düzey yöneticilere de verilirdi.

Nişan ile onurlandırılan kişiye bir de belge verilirdi. Berat adı verilen bu belgelerde padişahın tuğrası, nişanı alacak kişinin adı, görevi ve neden verildiği gibi ibareler bulunurdu.

MECİDİ NİŞANI :

1851 senesinde Sultan Abdülmecid'in yaptırdığı bu nişan, rütbe farklılığı göstermektedir. 5 rütbeden oluşan nişan halk arasında "mecidiye" diye adlandırılmıştır. Osmanlı'da başarılı olan Türk ve yabancı askerlere verilirdi. Başarı gösteren kişinin başarı oranına göre rütbelendirilir başarılarına devam ettikce üst rütbe verilir önceki alt rütbe olan nişan geri alınırdı. Üst düzey olan 1. ve 2. derece nişanlar padişahın huzurunda sahiplerine verilirdi, verilen şahıs vefat durumunda devlet hazinesine iade edilirdi.

Murassa süsleme ile ünlenen bu nişanda murassa sadece 1. derece olan rütbesine işlenirdi. 1. ve 2. dereceler verilirken yanlarında şemseleri ile verilirdi. Üstün cesaret gösteren kişilerin nişanına çift kılıç eklenirdi “Gayret”, yukarısında “Hamiyet”, sağında “Sadakat” yazılı altından metni vardır.

OSMANİ NİŞANI :

Osmanlı'da Osmani nişanına sahip olmak için muhakkak mecidi nişanının 1. derecesine sahip olmak gerekliydi, Osmani nişanı alan kişi padişahın himayesinde kabul edilirdi, bu nişan padişahın huzurunda verilirdi. 4 Rütbeden oluşmaktadır 1. rütbesinde şemse verilirdi. “El Müsterit Bitevvikat El Rabbaniye Abdülaziz Han, Melik İl Devletül Osmaniye” yazılı olur bu nişan da mecidi gibi hayatını kaybedenlerden geri alınır devlet hazinesine devredilirdi.

Nişanın arka kapağında çiftli davul Osmanlı'nın kuruluş tarihi, alem ve Darpane-i Amire  damgası mevcuttur.

ŞEFKAT NİŞANI :

Osmanlı'da yalnızca kadınlara verilen bu nişanda 1. ve 2. derecelerinde murassa vardır. Orta kısmında Sultan Hamid'in El Gazi diye adlandırılan tuğrası vardır. Bu nişan 3 rütbeden oluşmaktadır, Osmanlı'da vefat halinde hatıra olarak kalması için geri alınmayan 2 nişandan biridir.

Mineli nişanda “İnsaniyet”, “Muavenet” ve “Hamiyet” yazılıdır. Doğal Afet ve savaş kurbanlarına yardım eden kadınlara verilen bu nişan ilerleyen dönemlerde hanedan mensuplarına yabancı diplomatların eşlerine prensesler ve kraliçelere de verilmiştir.

NİŞAN-İ İFTİHAR :

Berat ile verilen bu nişan, murassadır. Sahibinin mertebesine göre değerli taş ve mücevher ile süslüdür. Mecidiye nişanından sonra verilmemiştir.

Genel kullanımı ile dikkat çeken Nişan-i iftihar herkese verildiği anlaşılınca artık verilmemiştir.

İMTİYAZ NİŞANI :

Bu nişanda derece ve nizamname yoktur, Nişan-i iftihardan daha üst mertebeden olan imtiyaz nişanı üstün hizmet eden bireylere verilirdi. Günümüzde çok az rastlanır.

Vefat durumunda ailede ki en büyük erkek devletin berat vermesi durumunda takabilmektedir.

HİDİV ADALET NİŞANI :

Fransız kuyumcu Froment Meurice tarafından yapılan bu nişan, Mısır'da bulunan Türk adalet yetkilerine hizmetlerinden dolayı verilmiştir.

" El adlü asaü'l mülk" "ADALET MÜLKÜN TEMELİDİR" yazılıdır.

MAARİF NİŞANI :

Osmanlı'da bilim adamları öğretmenler ve sanatçılara verilen nişandır. V. Mehmed Reşad tarafından hazırlatılan şeref nişanıdır. Berat ile takdim edilirdi, 3 dereceden oluşan bu nişanı öğretmenlerin alabilmesi için 5 yıl iyi sicil almış olmaları gerekirdi.

Beratı olmadan takılamazdı "Ulûm ve Fünûn ve Sanâyi Nefise" yazılıdır.

HANEDAN-İ ALİ OSMAN NİŞANI :

Adından da anlaşılacağı üzre yalnızca hanedan üyelerine verilirdi. Bazı durumlarda Osmanlı hükümetine yardımcı olmuş devlet adamlarına da verildiği görülmektedir. Oval biçimli nişanın ortasına altın  tuğra işlenmiş, çevresi kırmızı minelerle süslenmişti Altta beyaz mineli iki defne dalı vardı.