Gaz Lambaları

Gaz lambası dendiğinde hemen herkesin gözünün önüne bir imge gelir ama ancak ‘70lerde çocuk olanların anıları canlanır. Gaz lambası henüz elektrik ağının yaygın olmadığı zamanlarda ülkemizde de sıkça kullanılan bir aydınlatma aracıdır.

5 kısımdan oluşan gaz lambasının en alt kısmında gaz deposu bulunur. Bazılarının deposu bakır malzemeden bazılarının da porselenden yapılırdı. Deponun hemen üstüne monte edilmiş bir çark ve bu depo ile çarka iliştirilmiş bir fitil vardır. Fitili saran ve üstte bulunan bir cam da yayılan ışığı çevreler. Çalışma mekanizması oldukça basit olan bu gaz lambalarını ise bugün bile kıymetli yapan hikayeleridir.

Gaz lambasını fitilinden yakar aydınlatmasından faydalanırken kapatmak istediğinizde çarkı çevirir fitili kısaltırsınız. Böylelikle kısa sürede söner. Tüm bu basit işlevinin yanında ev halkı için oldukça kıymetli idi. Örneğin evin kadınları oturma odasında kullandıkları gaz lambalarının çevresine kılıflar örer, rengarenk odalar oluştururlardı.

Gaz lambalarının bu anlatılan basit sisteminin yanında her alette olduğu gibi püf noktaları bulunmaktadır. Konuya sadece dekoratif açıdan bakmak o zamanlarda mantıklı değildi. Önemli olan ışığı en uzun süre en verimli hali ile aydınlatması idi. Üstelik sadece evde değil her yerde kullanılıyordu. Binlerce gaz lambası ile aydınlatmış sokakları hayal etmeniz bile yüzünüzü gülümsetir.

18 .yy’da bulunan İskoç kökenli gaz lambalarının bugün rastladığımız örnekleri çoğunlukla dekoratif amaçlı kullanılıyor. Alt tarafı aydınlatmayı sağlayan bir lambayla neden bu kadar bağ kurulduğunu merak ediyor olabilirsiniz. En önde gelen sebeplerinden biri günün şartlarında aydınlatma elde

etmenin kolay olmaması geliyordur. Bugün bir sokakta, sokak lambaları yanmıyor diye şikayet ettiğimiz günde bunu anlamak hemen kolay olmayabilir. Aydınlanmayı yanınızda taşıdığınızı, gölgelerini izlediğinizi düşünün.

Gaz lambalarının, elektrik ağı genişleyip kullanım sayısı azalmasına rağmen koleksiyonerleri artmaya

devam etmektedir. Günümüz teknolojileri olmadığından ailece soba başında toplanılan, sohbet edilen zamanlardı. Dolayısı ile çokça hikaye, belki savaş anısı bu lambaların gölge oyunları ile anlatılmıştır.